در تمام نيمه اول قرن اخير ايالات متحده آمريکا به شکل فشرده و همراه با تغيير کاربري هاي واحدهاي همسايگي توسعه يافته است. اين انگاره با تغيير فوري و سريع معماري مدرن و منطقه گرايي و صعود به سمت اتومبيل گرايي شروع شد. بعد از جنگ جهاني دوم، سيستم جديدي از توسعه و پيشرفت در سراسر آمريکا به کار برده شد. جابجايي همسايگي ها با رويکرد تفکيک شديد، بنا به نوع بهره برداري که به عنوان رشد حومه شهري (CSD) شناخته شده بود به صورت نامنظم و پراکنده شروع به کار کرد. اکثر شهروندان آمريکايي در حال حاضر در واحدهاي اجتماعي حومه شهري که در 50 سال اخير ساخته شده است، زندگي مي کنند.

رابطة اقليم و انسان همانند رابطة گهواره با نوزاد مي باشد.­­ با­ توجه به شرايط گهواره يعني اينكه گرم و لطيف باشد و بستري مناسب براي نوزاد فراهم آورد نوزاد با آرامش و در سلامتي پرورش­خواهد­­ يافت. بعبارت ديگر انسان خواه ناخواه تحت شرايط اقليمي محيط پيرامون خود قرار مي گيرد و اين اقليم است­كه نوع معيشت و راه تامين نيازهاي وي را معين مي­نمايد. بعنوان مثال فردي كه در ارتفاعات بسيار بالاي كوههاي آند زند­­­گي ميكند نسبت به فردي كه در جلگه هاي پست آسياي جنوب شرقي زندگي ميكند از اقليم متفاوتي برخوردار است فرد نخست تحت تاثير فشار كم هواست .فشار هوايي كه در حالت عادي مي تواند به قيمت جان يك فرد تازه وارد تمام شود.در صورتي كه فرد دوم در ارتفاع پائينتر از سطح درياي آزاد زندگي ميكند .

مفهوم توسعه که از آن می توان به تمایل بشر برای تغییرات محیطی و به عبارت امروزین، افزایش قدرت کنترل فرد بر محیط یاد کرد، قدمتی به درازای عمر بشر دارد.

مفهوم توسعه که از آن می توان به تمایل بشر برای تغییرات محیطی و به عبارت امروزین، افزایش قدرت کنترل فرد بر محیط یاد کرد، قدمتی به درازای عمر بشر دارد. این مفهوم در برهه کنونی که از آن به نام فرا ارتباطات یاد می شود اهمیت مضاعفی می یابد چراکه گسترش و توسعه ارتباطات و دانش های بنیادین همراه با رشد فزاینده شهرنشینی لزوم ارایه تعاریف جدید از زندگی بشری و مختصات این سبک زندگی را دو چندان می کند در این میان بی شک حمل و نقل و ارایه راهکارهای توسعه پایدار حمل و نقل در کلان شهرهایی چون تهران در صدر مباحث شهرنشینی گرفته و طبیعی است که با این پیش درآمد مطالعات کلانی نیز در این حوزه ها از سوی ارگان های شهری، پژوهشگران و محققان و دانشگاه ها صورت می گیرد. به ویژه آن که رشد بی رویه جمعیت و شهرنشینی در شهرهای بزرگی چون تهران از آمار رو به رشدی برخوردار بوده و راهکارهای موثری برای حل این مساله مهم در کشور تدوین نشده است.

اصطلاح توسعه پایدار در اوایل سالهای دهه ۱۹۷۰ درباره محیط و توسعه بکار رفت. از آن زمان سازمان‌های بین‌المللی که خواهان دستیابی به محیطی مناسب و مساعد برای توسعه سودمند بودند نام خاص و ویژگی آنها در راهبرد توسعه پایدار نمود یافت. بکار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ریودوژانیرو در سال ۱۹۹۲ در محافل علمی فراگیر شد(ضرابی و اذانی، ۱۳۸۰: ۱۳). توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاری‌ها، سمت گیری توسعه فناوری و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. توسعه پایدار که از دهه۱۹۹۰بر آن تاکید شد جنبه‌ای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسل‌های آینده است. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیت‌های انسانی محسوب می‌شود.

برنامه ريزي منطقه اي، دانش وتكنولوژي است كه درآن ضمن توجه به مثلث " نيازگرايي،خود اتكايي ودرون زايي "براي توسعه يك منطقه ،برنامه ريزي جامع انجام مي گيرد. معمولا، يك منطقه يك حوزه جغرافيايي است، يا دقيقتر بگوييم ، يك حوضه آبريز است؛ كه از راس كوه ها (مقسم المياه – تقسيم كننده آب ها )شروع و به دريا يا آبريزي خاص منتهي مي شود. زيرا هر كاري كه در حوضه آبريز انجام مي شود به مثابه تف سربالاست؛ و تاثير آن به مسائل و موضوع هاي ديگر تعيين كننده است .در اين نظام برنامه اي، همه برنامه هاي توسعه دريك منطقه ، از جمله برنامه توسعه فيزيكي،برنامه توسعه زيربناها،برنامه توسعه آموزشي و فرهنگي، برنامه توسعه اقتصادي و اجتماعي مثل نخ تسبيح آويزه برنامه ريزي منطقه اي و به تاسي آن انجام مي پذيرد.در حقيقت،برنامه ريزي منطقه اي قانونمندي برنامه ريزي در يك منطقه است.هر چند براي اجراي بهتر آن ، ضرورت دارد مناطق هم جوار و جايگاه خود منطقه در برنامه ريزي ملي و فرا ملي نيزتعریف شود.  

از آنجا که یکی از اهداف پیروزی انقلاب اسلامی رفع محرومیت از مناطق کمتر توسعه یافته و یا به عبارت روشن تر محروم کشور می باشد، این مهم از دلمشغولی های اساسی دولت های پس از انقلاب بوده و در این زمینه گام های مهمی نیز برداشته شده است. اما به رغم گرایش های فوق و با همه تلاش هایی که صورت گرفته، هم اکنون گستره ای از کشور که حوزه جغرافیایی بااهمیتی چون مناطق و نواحی مرزی و زیست بوم های ارزشمند طبیعی در زمره آنهاست، به دلایلی از قبیل انزوای جغرافیایی، ناهماهنگی ها، ناامنی های ناشی از جنگ تحمیلی و عوامل محدودکننده امنیت سرمایه گذاری، از چرخه توسعه بازمانده اند.

توسعه پايدار يا Sustainable Development در حقيقت ايجاد تعادل ميان توسعه و محيط زيست است.

سخن مدیر :

بافت شهری یکی از مهمترین مسایلی است که در رشته جغرافیا به خوبی مورد توجه قرار گرفته است و دانشمندان و اندیشمندان بسیاری در این امر صاحب نظر هستند که تایید یا رد نظریه های آنان به عهده انسانهاییست کهدر این امر تجربه و اطلاعات کاملی دارند. با تامل مطالعهکنید، سپس نظر دهید .

تركيب جنسي جمعيت

كاهش زنان منجر به كاهش باروري و كاهش جمعيت ميشود

كاهش مردان منجر به كاهش فعاليت اقتصادي و افت توليد و ارائه خدمات مي شود

پس با توجه به وظايفي كه زنان و مردان هر جامعه اي مطابق با فرهنگ آن بر عهده دارند ، توزيع متعادل آنها در سطح آن جامعه كاملا ضروري و اجتناب ناپذير است

آمایش سرزمین چیست؟

هدف کلی آمایش سرزمین عبارت است از سازماندهی فضا به‌منظور بهره‌وری مطلوب از سرزمین در چهارچوب منافع ملی.آمایش سرزمین زیربنای سازماندهی توسعة منطقه‌ای است و به بیانی دیگر ابزار اصلی برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای و ملی است.از مسائل مهم و کلیدی که در کنار برنامه‌ریزی‌های کلان و بخشی باید مستقلاً به آن پرداخت، «برنامه‌ریزی آمایش سرزمین» و «برنامه‌ریزی منطقه‌ای» است. برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، روند جامعی از برنامهریزی منطقه‌ای را ارائه می‌کند. این شکل از برنامه‌ریزی برای به‌کارگیری برنامه‌ریزی منطقه‌ای در سطح یک کشور بهترین مکمل برای برنامه‌ریزی کلان و بخشی است. برنامه‌ریزی آمایش سرزمین چون با دیدی وسیع و همه‌جانبه به فضای ملی نگاه می‌کند، همة مناطق کشور را باحوصله و دقت و از جهات مختلف مورد مطالعه و شناسایی قرار می‌دهد. سپس بر اساس توانمندی‌ها، قابلیت‌ها و استعدادهای هر منطقه باتوجه به یکنواختی و هماهنگی اثرات نتایج عملکردهای ملی آن‌ها در سطح ملی، نقش و مسئولیت خاصی را به هر منطقه محول می‌کند.

يكي از ويژگي‌هاي مهم جمعيت جهان گرايش آنان به سمت زندگي شهرنشيني است. نسبت جمعيت ساكن در شهرها از 5/20 درصد در سال 1925 به 47 درصد در حال حاضر رسيده و پيش بيني مي‌شود كه اين رقم در سال 2025م به 2/61 درصد برسد. اين نسبت در نيم قرن اخير در كشورهاي در حال توسعه به مراتب بيشتر از كشورهاي توسعه يافته رو به افزايش نهاده و در آينده نيز ادامه خواهد داشت؛ به طوري كه ميزان شهرنشيني در اين گروه از كشورها در فاصله سال‌هاي 1925-2025م به بيش از 6 برابر يعني 3/9 درصد به 7/65 درصد خواهد رسيد،‌ درحالي كه جمعيت ساكن در نقاط شهري كشورهاي توسعه يافته در همين مدت از 1/40 درصد به 8/83 درصد افزايش يافته و نزديك به 1/2 برابر خواهد شد.

توزيع استاني جمعيت شهرنشين
نسبت شهرنشيني كشور در سال 1365 معادل 54 درصد بوده كه در سال 1375 به 61 درصد افزايش يافته است. نسبت شهرنشيني ، به استثناي استان تهران در ساير استانهاي كشور افزايش يافته است، اما اين نسبت در استان تهران در سال 65 معادل 3/86 درصد بوده است كه در سال 75 به 1/84 درصد كاهش يافته است. يكي از دلايل اين امر تغييراتي در تقسيمات سياسي استان تهران بوده است (به عنوان مثال شهرستان قم كه از نسبت شهرنشيني بالايي برخوردار است به استان قم تبديل شد). همچنين مي توان به مهاجرپذيري روستاهاي استان تهران در دهه اخير اشاره نمود.

استان تهران در سال 1365 بالاترين نسبت شهرنشيني را در سطح كشور دارا بوده است و در سال 1375 ، پس از رقم (1/91 درصد) ، بالاترين نسبت شهرنشيني (1/84 درصد) را دارا مي‌باشد.
 
در سال 1375 ، توزيع نسبت شهرنشيني در استانهاي مختلف تفاوت چشمگيري دارد، به طوري كه بين حداقل نسبت شهرنشيني (2/39 درصد براي استان كهكيلويه و بويراحمد) و حداكثر آن (1/91 درصد براي استان قم) ، 9/51 درصد فاصله وجود دارد.

در برخي از استانها نسبت شهرنشيني فاصله قابل توجهي با متوسط كل كشور دارد كه بعضاً بيشتر يا كمتر از ميزان متوسط مي‌باشد. پس از استانهاي قم و تهران ، نسبت شهرنشيني در استانهاي يزد (1/75 درصد) ، اصفهان (3/74 درصد) و سمنان (2/68 درصد) از بالاترين ميزان برخوردار است. در ايران استانهايي كه يك كلان شهر در آنها واقع شده است (تهران ، اصفهان و غيره) از نسبت شهرنشيني بالايي برخوردارند علاوه بر اين ، استانهاي واقع در مناطق كويري به دليل نوع خاص توانهاي محيطي و عدم امكان رشد روستاها (عمدتاً به دليل كمبود آب) ، نسبت شهرنشيني در سطح بالايي قرار دارد (قم ، يزد و سمنان). در مقابل در استانهايي كه امكان رشد روستاها وجود داشته است‌، نسبت شهرنشيني در سطح پاييني قرار گرفته است ، مانند مازندران (2/44 درصد) و گيلان (8/46 درصد) . علاوه بر اين ، در استانهاي عشايرنشين نيز ، نسبت شهرنشيني در حد پاييني قرار دارد. اين نسبت در استان چهارمحال و بختياري 45 درصد و در استان كهكيلويه و بويراحمد 2/39 درصد مي‌باشد (سالنامه آماري كشور ، 1365 و 1375).

جمعیت شهرهای ایران براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی

در ادامه ی مطلب

تعاریف و مفاهیم آمایش

بر اساس تعاریف و مفاهیم متفاوت از توسعه، برداشت‌های گوناگونی نیز از آمایش در ابعاد، اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی آن ارائه شده است.

در فرهنگ لغات لاروس، آمایش چنین تعریف شده است:

«... بهترین نوع توزیع جغرافیایی فعالیت‌های اقتصادی با توجه به منابع طبیعی و انسانی».

فرهنگ اقتصاد و امور اقتصادی ـ اجتماعی معاصر، تعریف‌ آمایش را به شکل دیگری ارائه نموده است:

«سیاستی که هر یک چارچوب جغرافیایی معین در پی بهترین توزیع ممکن جمعیت بر حسب منابع طبیعی و فعالیت‌های اقتصادی می‌باشد».  

همانگونه که ملاحظه می‌شود این تعاریف به‌طور عمده بر مفهوم مکان‌گرایی تأکید دارد و به این جهت چنانچه از تعریف ژان پل لاکاز (Jean _ Paul Lacaze) نیز بر می‌آید:

«منظور از آمایش سرزمین، رسیدن مطلوب‌ترین توزیع ممکن جمعیت، توسط بهترین شکل توزیع فعالیت‌های اقتصادی ـ اجتماعی در پهنه سرزمین است». 

تراکم جمعيت (population density)
   مفهوم تراکم جمعيت که حاکي از رابطه بين تعداد افراد و فضاي تحت اشغال آنها مي باشد، يکي از مفاهيم جغرافياي جمعيت مي باشد که بو سيله جغرافيدانان بکار برده شده است نخستين بار شخصي بنام (هنري دريوري هارنس) در سال 1837 از اصطلاح تراکم جمعيت استفاده کرد.
   از آن پس اصطلاح تراکم جمعيت به عنوان وسيله اي براي ارزيابي افزايش و کاهش ومقايسه تراکمهاي موجود و بالقوه جمعيت و در نهايت بعنوان شاخصي براي مقايسه تراکمهاي مساحتي جمعيت به کار گرفته شد.
نسبت جمعيت ساکن به مناطق قابل کشت

فضای سبز شهری، بخــشی از فــضای باز شهری است كه عرصه های طبیعی یا اغلب مصنوعی آن، زیر پوشش درختان، درختچه ها، بوته ها، گلها، چمنها و سایر گیاهانی است كه بر اساس نظارت و مدیریت انسان، با در نظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصص های مرتبط با آن، برای بهبود شرایط زیستی، زیستگاهی و رفاهی شهروندان و مراكز جمعیتی غیر روستایی، حفظ و نگهداری یا احداث می شوند.از دیدگاه شهرسازی، فضای سبز شهری عبارت است از بخشی از سیمای شهر كه از انواع گیا هان تشكیل یافته است. در صورتی كه از فضا های آزاد شهری كه متضاد فضا های ساخته یا ساخت فیزیكی شهر است، صحبت كنیم در این صورت فضا های بالقوه جهت توسعه فضای سبز شهری مطرح می شود.به طور كلی فضای سبز برخلاف معنایی كه ممكن است در ذهن ایجاد كند، تنها محل دارای درخت و گیاه نیست، بلكه نماد و سمبلی از تفكرات فرهنگی و اجتماعی یك جامعه است. مكان ظهور فضای سبز تنها پارك ها را در بر نمی گیرد، بلكه باغ ها، باغچه های خصوصی، نوار سبز حاشیه شهر ها و حتی خیابان ها و گورستان ها را نیز شامل می شود. همین طور فضای سبز، اماكن فرهنگی (كتابخانه، تئاتر و )، اماكن مذهبی، محلی برای انواع بازیها و ورزش های مختلف، محلی برای الهام گرفتن از طبیعت جهت سرودن شعر، نقاشی، عكاسی و را نیز شامل می شود.ضروری است قبل از هر اقدامی درباره فضای سبز شهری، شرایط خاص آب و هوایی كشور را در انتخاب گونه های مناسب به طوری كه همگام با طبیعت باشد مورد توجه قرار داد و شرایط محیطی و اقلیمی را نیز شناسایی كرد.

سخن مدیر :

بافت شهری یکی از مهمترین مسایلی است که در رشته جغرافیا به خوبی مورد توجه قرار گرفته است و دانشمندان و اندیشمندان بسیاری در این امر صاحب نظر هستند که تایید یا رد نظریه های آنان به عهده انسانهاییست که در این امر تجربه و اطلاعات کاملی دارند . با تامل مطالعه کنید ، سپس نظر دهید .